国際交流員コラム2024.12

　ティハールとは、ネパールの祭りのひとつでダサインの次に祝う、重要なお祭りです。ティハールとして知られる5日間の光の祭りは、死の神ヤマを称える一方で、富の女神ラクシュミの崇拝が祭りの中心となります。
　तिहार दशैंपछि मनाइने नेपालको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण चाड हो। तिहारको रूपमा चिनिने पाँच दिनसम्म चल्ने ज्योति पर्वमा मृत्युका देवता यमलाई सम्मान गरिन्छ भने धनकी देवी लक्ष्मीको पूजालाई केन्द्रबिन्दु मानिन्छ।

　ラクシュミは「きれいに掃除され、明るく照らされた家にやってくる」と言われているため、人々は祭りの前に掃除を始め、初日から3日間、家や店、職場などをライトで飾ります。伝統的なライトはディーヨと呼ばれるランプで、素焼きの皿の中に綿の芯をマスタードオイルに入れ、灯します。ディーヨのほかにも、ろうそくや電灯などのライトや、ネパールの聖なる花であるサヤパトリ（マリーゴールド）の花が中庭や壁、屋根、ベランダ、窓辺などに飾られます。この祭りでは、若者たちがデウシ・バイロと呼ばれる伝統に従って、近所を回りながら歌ったり踊ったりします。ティハールの儀式は地域によって異なりますが、基本は祝う意味は同じです
　यो भनिन्छ कि लक्ष्मी "सफा र उज्यालो घरहरूमा आउँछीन्" त्यसैले मानिसहरूले चाडपर्व अघि सरसफाइ गर्न थाल्छन् र पहिलो तीन दिनसम्म आफ्नो घर, पसल, कार्यस्थल आदिलाई बत्तीले सजाउँने गर्छन्। परम्परागत बत्ती भनेको दियो भनिने बत्ती हो, जसलाई माटोको स्यानो भाडामा तोरीको तेल तेलमा  कपासको बत्ती राखी जलाइने गरिन्छ। दियो बाहेक, मैनबत्ती र बिजुली बत्ती जस्ता बत्तीहरू, साथै नेपालको पवित्र फूल सायापत्री (मेरिगोल्ड) फूलहरू आँगन, पर्खाल, छत, बालकनी र झ्यालहरूमा प्रदर्शन गरिन्छ। यस पर्वमा देउसी भैलो भनिने चलनअनुसार युवा–युवतीहरू नाचगान गर्दै छरछिमेकमा घुम्ने गर्छन् । तिहार अनुष्ठान क्षेत्र अनुसार फरक फरक छ, तर मनाउने मूल अर्थ एउटै हो।

　ティハールの初日は、ヒンドゥー教の神話で死の神であるヤマの使者とされるカラスに捧げられます。人々は、この日にカラスに食べ物を捧げると、家を負のエネルギーや悪い前兆から守ってくれると信じています。太陽がのぼると、各家庭では米、穀物、お菓子などの食べ物を屋根の上や広場にお供えします。
　तिहारको पहिलो दिन कागलाई समर्पित छ, जो हिन्दू पौराणिक कथाहरूमा मृत्युका देवता यमका दूत हुन्। यस दिन कागलाई खाना चढाउँदा घरमा नकारात्मक शक्ति र अशुभबाट जोगाउने विश्वास गरिन्छ । घाम उदाएपछि प्रत्येक परिवारले आफ्नो घरको छतमा वा चोकमा चामल, अनाज र मिठाई जस्ता खाद्यवस्तु राख्छन्।

　2日目はククル・ティハール（犬の日）で、犬を崇拝し、額にティカと首に花輪をかけ、さまざまな食べ物を捧げます。ネパールのヒンドゥー教徒は、犬を崇拝することで死を前向きにとらえるようになれると信じています。なぜなら、犬は死後の旅に付き添ってくれると考えているからです。犬はヤマの仲間であると考えられており、彼を喜ばせるためにも犬を崇拝しています。
　दोस्रो दिन कुकुर तिहार हो, जब कुकुरको पूजा गरिन्छ, निधारमा टीका र घाँटीमा माला लगाइन्छ र विभिन्न खाद्यान्न चढाइन्छ। नेपालका हिन्दूहरूले कुकुरको पूजा गर्दा मृत्युलाई सकारात्मक रूपमा हेर्न मद्दत गर्ने विश्वास गर्छन्। यो किनभने कुकुरहरू मृत्यु पछिको यात्रामा पनि साथ दिन्छन् भन्ने सोच्गरदछम् । कुकुरलाई यमको सहयात्री मानिन्छ र यमलाई खुसी पार्नको लागि पनि कुकुरको पूजा गरिन्छ।

　同様に、3日目はガイ・ティハール（牛の日）とラクシュミプージャ（ラクシュミ女神の崇拝）です。この日の朝は牛に祈り、夕方にはラクシュミに念入りな祈りと崇拝が捧げられます。そして、4 日目は、ネパールの農業の要として知られる牡牛（ゴル・プージャ）に捧げられます。頼りになる牡牛は、農業における貴重なサポートに対する感謝のしるしとして、ティカ、花輪、特別な食事で崇拝されます。
　त्यस्तै तेस्रो दिन गाई तिहार  र लक्ष्मी पूजा  हो। यस दिन विहान गाईलाई अर्घ दिई साँझ लक्ष्मीको पूजा आराधना गरिन्छ । र चौथो दिन गोरुलाई समर्पित छ, जुन नेपालको कृषिको आधारशिला भनेर चिनिन्छ। कृषिमा अमूल्य सहयोग गरेकोमा कृतज्ञताको प्रतीकका रूपमा भरपर्दो गोरुलाई टीका, माला र विशेष भोजनले पूजा गरिन्छ।

　ティハールの5日目と最終日はバイ・ティカと呼ばれます。国中で盛大に祝われるこの最終日には、兄弟姉妹がお互いを崇拝し、贈り物を贈り合い、気持ちを表現することで特別な絆を結びます。この日、兄弟姉妹は特別な儀式を行った後、ゴンフレナ・グロボサ（千日草）または、マリーゴールドの花で作られた特別な花輪が兄弟の首にかけられます。また、この儀式では、兄弟姉妹がお互いの額に7色のティカを付けます。この7色のティカの意味は兄弟たちに太陽のように力強くなってほしいという姉妹の願いを象徴しています。最後に贈り物を交換し、特別な伝統食を食べます。兄弟姉妹いない人は自分のいとこや他の親戚と一緒に祝います。
　तिहारको पाँचौ र अन्तिम दिनलाई भाइटीका भनिन्छ। देशैभर मनाइने यो अन्तिम दिन दाजुभाइ तथा दिदीबहिनीले एकअर्काको पूजा गर्ने, उपहार दिने र आ–आफ्ना भावना व्यक्त गर्ने क्रममा विशेष बन्धन ल्याउँछ ।यस दिन दाजुभाइ र दिदीबहिनीहरूले विशेष रीति रिवाज गरिन्छ र त्यसपछि दाजुभाइको घाँटीमा मखमली फूल वा सयपत्री फूलबाट बनाइएको विशेष माला लगाईदिन्छ। साथै यस पर्वमा दाजुभाइ दिदीबहिनीले एकअर्काको निधारमा सात रङ्गको टिका लगाईन्छ। यी सात रङ्गको टिकाको अर्थ दिदीबहिनीले आफ्ना दाजुभाइलाई सूर्यजस्तै बलियो बनोस् भन्ने चाहनालाई जनाउँछ। अन्त्यमा, उपहार आदान प्रदान गरिन्छ र  विशेष परंपरागत खाना खाईन्छ।​

​　
​　　【ディーヨ（ランプ）】 　　  【ディーヨ（ランプ）】

　
　 【ティカと花輪をした犬】　　　　　【ティカと花輪をした牡牛】

　　
【バイ・ティカの様子】【バイ・ティカの様子】　　　　　【特別な伝統食】